اقلیم و تغییرات اقلیمی
امروزه کمتر کسی را میتوانید پیدا کنید که حتی یکبار هم لغتِ “اقلیم” یا عبارتِ “تغییرات اقلیمی” را نشنیده باشد.
همه میدانیم که کشور ما ایران، دارای چهار فصل است. بهار – تابستان و پائیز و زمستان! آب و هوا در اکثر مناطق ایران در بهار خنک و مرطوب – در تابستان گرم و خشک/ گرم و مرطوب – در پائیز نیمه سرد و مرطوب و بالاخره در زمستان سرد و مرطوب / خشک … پیش بینی می شود.
به دلیل پهناور و متفاوت بودن طول و عرض جغرافیایی مناطق مختلف کشور، تابستان گرم در مناطقی مانند شمال و جنوب در کنار دریا مرطوب و در مناطقی مانند دست کویر و یزد در همین فصل تابستان، خشک است.
در حقیقت بسته به موقعیت منطقه جغرافیایی هر استان، در یک فصل مشخص مثل تابستان، در مناطق مختلف، آب و هوای ناهمسان داریم.
این آب و هوا و شرایط هر منطقه یک موضوع تقریبا ثبات یافته و مشخص است به عبارتی مردم شهر یزد در حتی در بهار نیز منتظر بارانهای فراوانی که در شهرهای شمالی مثل رشت بصورت طبیعی می بارد، نیستند.
یا مردم آبادان و خرمشهر در فصل زمستان ، یخبندانهای شهر اردبیل را که یک منطقه کوهستانی است، تجربه ن میکنند.
به این شرایط آب و هوایی نسبتا پایدار هر منطقه، اصطلاحا “اقلیم” ؛و به انگلیسی ” Climate” گفته میشود.
در هر اقلیمی می توان مقدار رطوبت هوا – باد – فشار هوا – بارش و دما را در هر فصلی تا حدودی تخمین زد چون تغییرات موارد ذکر شده، در طول زمان ، سریع نیست و جزو مشخصه های هر اقلیم به شمار می رود.
کشاورزان هر منطقه بر اساس تجربه و با شناختی که از شرایط اقلیمی محل سکونت خود دارند، می دانند که مثلا در فصل بهار حدودا چند روز بارانی خواهند داشت و بر اساس همین میزان بارندگی نیز می توانند تخمین بزنند که کشت چه محصولی مناسب است؟ و سود بیشتری خواهد داشت؟
حال فرض کنیم پدیده ای که امروزه به آن” تغییرات اقلیمی” و به انگلیسی ” Climate change ” گفته میشود، باعث بر هم ریختن این نظم طبیعی موجود در هر اقلیم شود…
مثلا در شهر یزد که ساختار خانه ها در شهر ها و روستا، برای آب و هوای کویری مناسب است و عمده مصالح ساختمانهای روستاها گِلی هستند، بارانهای بی امان شهر رشت را داشته باشیم !!!
یا در شهرها و روستاهای شمالی کشور که همیشه شَرجی و مرطوب هستند، مانند کویر لوت با خشکسالی مواجه شویم و اصلا باران نبارد!!!
واقعا نمیتوان چنین شرایطی را در حالت طبیعی تصور کرد و کل اکوسیستم منطقه هم از نظر گیاهی و جانوری و هم از نظر نیروهای انسانی و اقتصاد جامعه از هم پاشبده میشود.
بدترین بلایی که تغییر اقلیم بر سر سرزمینها می آورد، در لغت ” تغییر” خود را نشان میدهد …
ایجاد شرایط نامناسبی متفاوت از گذشته که هیچ کس و هیچ موجودی آمادگی رویارویی با آن را ندارد و این یک فاجعه در سراسر دنیا به شمار میرود.
تغییرات اقلیمی مختص ا ایران نیست و در همه جای این کره خاکی اتفاق می افتد.
به عنوان مثال :کشور امریکا به دلیل دارا بودن دشتهای پهناورش و شرایط آب و هوایی متنوع، همه ساله طوفانهای ویرانگری را تجربه میکند که چون هر سال در زمانهای تقریبا مشخصی اتقاف می افتند، جزو مشخصات اقلیمی آن مناطق به شمار می آیند.
حتی هر طوفانی، اسم مشخص خود را دارد و در زمان مشخصی از سال؛ مردم منطقه منتظر طوفان هستند و پناهگاههای محکمی هم برای حفظ جان خود در منازل خود تعبیه می کنند.
این طوفانها جزو طبیعت ان مناطق است و برای آن مناطق جغرافیایی، تغییر اقلیم محسوب نمیشود.
بر عکس متوقف شدن طوفانها در آن مناطق یعنی تغییر در اقلیم … فرض کنید بجای آن طوفانهای سهمگین اینبار آتشفشانهای وحشتناکی در این مناطق اتفاق بیافتد یا خشکسالی و کم آبی ساکنین منطقه را دچار مشکل کند؛ اینبار موارد جدید، برای مناطقی که قبلا طوفان خیز بودند، تغییر اقلیم محسوب میشود.
تصور کنید این طوفانهای عجیب و غریب در کشور های حاشیه دریای خزر که دائما مرطوب هستند اتفاق بیافتند یا زلزله هایی که همیشه کشور ژاپن را تهدید میکنند اینبار در عربستان رخ بدهند،
هیچکس برای این تغییرات عجیب و غریب آماده نیست.
این مهمانهای ناخوانده و مخرب، امروزه در اثر بی توجهی انسان به نظم طبیعی محیط زیست، توسط ساکنین هر منطقه به سرزمینشان دعوت میشوند و این شرایط هر ساله بدتر و بدتر میشود.
انسانها با عدم رعایت قوانین متوازن طبیعت ، موجب در هم ریختگی اوضاع شده و زندگی را علاوه بر خود برای سایر ساکنین این سرزمینها یعنی حیوانات و گیاهان نیز سخت می کنند.
با مثالهایی که زدم ، بنظرم مفهوم کلی اقلیم و تغییر اقلیم را درست متوجه شده باشید.
در مطلب بعدی وارد جزئیات شده و عواملی را که باعث تغییرات اقلیمی میشوند نام برده و هر مورد را کمی توضیح می دهم.
نویسنده: نازیلا سپهرکیا/ سردبیر زیستگاه مدرن