علت شوری آبهای زیرزمینی
شوری بزرگترین مانع بر سر راه کشاورزی است شاید بتوان گفت شوری از معضل کم آبی هم مهمتر است بسیاری از زمینهای لم یزرع در جهان به دلیل شوری آب و خاک کشت نمیشوند ، نه به دلیل نبود آب ، بلکه به دلیل شوری آب و شاید روزی بشر برای تامین نیاز کشاورزی خود حاضر شود هزینه های هنگفت شیرین سازی آب دریا را بپردازد .
جالبتر اینکه طبق آمار بیش از { ۹۸% } آبهای سطحی موجود روی کره زمین شور است و تنها { ۲% } آبها شیرین است و البته از این { ۲% } هم چیزی حدود { ۹۰% } آن به صورت یخ زده در قطبهای جنوب و شمال راکد است بنابراین آبهای زیرزمینی برای حیات بشر بسیار مهم و حائز اهمیت هستند .
شور شدن آبهای زیرزمینی ، در اعماق زمین هم سفره های آب شیرین وجود دارد و هم سفره های آب شور که اکثرا در مجاورت هم هستند یکی از علل بسیار ساده شور شدن آبهای زیرزمینی برداشت بی رویه از آنهاست ، زمانی که از سفره آب زیرزمینی شیرین برداشت زیاد تر از تزریق ( باران ، برف و . . . ) صورت بگیرد آب شیرین در اعماق زمین به حرکت در می آید و با آبهای زیرزمینی شور مخلوط شده و کم کم شور میشود و هر چه برداشت بی رویه بیشتر شود این شوری افزایش می یابد .
در حالت عادی سفره های آب شیرین و شور در مجاورت هم به یکدیگر راه ندارند اگر به گذشته بر گردیم میبینیم که در گذشته بعضی از مناطق که قنات حفر میکردند آب شور بوده اما چند کیلومتر آنطرف تر یک قنات آب شیرین داشته ، علت این تضاد آب شور و شیرین در این است که چون سیستم قنات به شکلی است که امکان برداشت بی رویه از آبهای زیر سطحی وجود نداشته و میزان آب دهی قنات دقیقا با میزان بارندگی آن سال متناسب بوده هیچگاه آبهای زیرزمینی شور و شیرین با هم مخلوط نمیشدند اما با آمدن موتورهای آب با مکش قوی ، آبهای شیرین با سرعت از زیر زمین تخلیه شدند این تخلیه فضایی برای حرکت آبهای شور به اطراف به وجود می آورد که در نهایت باعث میشود آبهای شیرین هم شور شوند .
برای چاهایی که اینچنین شور شده اند فقط یک راه نجات وجود دارد .
۱ ) : تلمبه های کشاورزی به میزان زیادی جمع شوند و سپس در روی دامنه ها و اراضی ، بندهای ذخیره آب احداث شود به نحوی که زمان بارندگی آب در این بندها و همچنین چاهکها جمع شده و به اعماق نفوذ کند در چنین شرایطی کم کم تعادل زیرزمینی مجدد برقرار شده و آبهای شور شده شیرین میشوند البته میزان موفقیت این طرح بسته به میزان شوری آبها و میزان بارندگی در آن مناطق هم بستگی دارد .
۲ ) : وجود عملیاتهای بیولوژیک و بیومکانیکی و مکانیکی .
اما یکی دیگر از علتهای شور شدن آبهای زیرزمینی استفاده بیش از حد از سموم و کودهای شیمیایی مخصوصا اوره است .
کودهای شیمیایی و مخصوصا اوره باعث سفت شدن بافت خاک میشود و تجمع نمک را در خاک افزایش میدهند با رسیدن آب باران و یا غرق آبی کردن مزرعه این کودها به اعماق خاک رفته و کم کم به آبهای زیرزمینی راه پیدا میکنند و آبهای زیر زمینی تحت تاثیر قرار میگیرند در این حالت نه تنها آب شور میشود بلکه با افزایش نیترات سرطان زا هم میشود و تبدیل به آبی میشود که هم شور است و هم سرطان زا اما آبی که خودش در طبیعت شور شده سرطان زا نیست که برای برخی امراض پوستی مفید هم هست .
باید دقت داشته باشیم که اگر این شوری از حدی خاص در یک منطقه تجاوز کند دیگر حتی با بستن تمامی چاهای کشاورزی هم قابل برگشت نیست ، زمانی که آبهای زیرزمینی بیش از حد تخلیه شوند فضای خالی و خلل و فرج خاک در سفره های زیرزمینی کم کم بسته شده و زمین نشست میکند که این موضوع باعث میشود دیگر آبهای باران و برف نتوانند به عمق رسیده و دوباره سفره های آب زیرزمینی را سیر آب کنند .