سرقت ادبی چیست؟
سرقت ادبی به معنای استفاده از ایدهها، جملات، یا آثار دیگران بدون ذکر منبع و به گونهای است که گویی این مطالب به خود شخص تعلق دارد.
این عمل نه تنها از نظر اخلاقی نادرست است، بلکه در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، میتواند عواقب قانونی نیز به همراه داشته باشد.
سرقت ادبی میتواند در اشکال مختلفی رخ دهد و به شدت به اعتبار نویسنده لطمه میزند.
مصداقهای سرقت ادبی
-
نقل قول بدون منبع: استفاده از جملات یا عبارات دقیق یک نویسنده دیگر بدون ذکر منبع، یک نوع سرقت ادبی محسوب میشود.
-
پارافرایز نادرست: تغییر چند کلمه در یک جمله یا پاراگراف و ارائه آن به عنوان کار خود بدون ذکر منبع، نوعی سرقت ادبی است.
-
استفاده از ایدهها بدون اشاره: اگر ایدههای یک نویسنده را بدون ذکر نام او به کار ببرید، این نیز سرقت ادبی محسوب میشود.
-
استفاده از تصاویر یا گرافیکها: به کارگیری تصاویر، نمودارها یا دیگر آثار بصری بدون مجوز یا ذکر منبع، نوعی سرقت ادبی است.
-
استفاده از منابع دست دوم: اگر شما از یک منبع دست دوم استفاده کنید و آن را به عنوان منبع اصلی خود معرفی کنید، این نیز سرقت ادبی به شمار میآید.
چگونه میتوانیم مقاله خود را به گونهای بنویسیم که شامل سرقت ادبی نشود؟
-
استفاده از نقل قولها: اگر از جملات یا عبارات دقیق یک نویسنده استفاده میکنید، حتماً آنها را در گیومه قرار دهید و منبع را ذکر کنید.
-
پارافرایز صحیح: هنگام پارافرایز کردن، سعی کنید جملات را بهطور کامل بازنویسی کنید و فقط تغییر چند کلمه کافی نیست. همچنین، ذکر منبع در این حالت نیز الزامی است.
-
استفاده از منبع معتبر: بهمنظور جلوگیری از سرقت ادبی، از منابع معتبر و مربوط استفاده کنید و همواره نام نویسنده و تاریخ انتشار را ذکر کنید.
-
نوشتن با زبان خود: سعی کنید با زبان و سبک خود بنویسید. این کار به شما کمک میکند تا از سرقت ادبی جلوگیری کنید و اثر خود را منحصر به فرد سازید.
-
استفاده از نرمافزارهای تشخیص سرقت ادبی: قبل از ارسال مقاله، آن را با استفاده از نرمافزارهای تشخیص سرقت ادبی بررسی کنید تا از عدم وجود مشابهتهای ناخواسته اطمینان حاصل کنید.
-
یادداشتبرداری صحیح: هنگام مطالعه و تحقیق، یادداشتهایی که مینویسید را به وضوح مشخص کنید که کدام یک از آنها ایدههای شماست و کدام یک از منابع دیگر.
-
اجتناب از کپیپیست: از کپیکردن مستقیم متنهای دیگران خودداری کنید. بهجای آن، سعی کنید ایدهها را در قالب جدیدی ارائه دهید.
-
درک عمیق از موضوع: با درک عمیق از موضوع، میتوانید ایدههای جدیدی خلق کنید و از سرقت ادبی دوری کنید. این کار همچنین به شما کمک میکند تا محتوای باکیفیتتری تولید کنید.
انواع سرقت ادبی در مقاله نویسی علمی با مثال:
۱. کپیبرداری مستقیم (Direct Copying)
تعریف: این نوع سرقت ادبی شامل کپیبرداری عین به عین از متن یک منبع دیگر بدون استفاده از گیومه و عدم ذکر منبع است.
مثال: نویسندهای در مقاله خود جمله زیر را از یک کتاب علمی کپی میکند:
“تغییرات اقلیمی یکی از بزرگترین چالشهای قرن حاضر است.”
اگر نویسنده این جمله را بدون ذکر منبع و بدون استفاده از گیومه در مقاله خود بیاورد، این عمل به عنوان سرقت ادبی محسوب میشود.
۲. پارافریز غیرقانونی (Illegal Paraphrasing)
تعریف: پارافریز غیرقانونی به معنای بازنویسی یا تغییر جملات یک منبع به گونهای است که مفهوم اصلی حفظ شود، اما منبع به درستی ذکر نشود.
مثال: متن اصلی:
“تغییرات اقلیمی به شدت بر روی اکوسیستمهای طبیعی تأثیر میگذارد.”
نویسنده این جمله را به شکل زیر در مقاله خود میآورد:
“تأثیرات تغییرات اقلیمی بر روی سیستمهای طبیعی بسیار زیاد است.”
اگر نویسنده منبع این جمله را ذکر نکند، این عمل به عنوان پارافریز غیرقانونی و سرقت ادبی در نظر گرفته میشود.
۳. استفاده از ایدههای دیگران بدون ذکر منبع (Using Others’ Ideas)
تعریف: استفاده از ایدهها، نظریهها یا مدلهای دیگران بدون ذکر منبع، حتی اگر جملات بهطور مستقیم کپی نشده باشند.
مثال: نویسندهای در مقاله خود به ایدهای که توسط یک محقق دیگر در مقالهای منتشر شده اشاره میکند، اما نام محقق یا مقاله را ذکر نمیکند:
“تحقیقات نشان میدهد که آموزش مهارتهای زندگی میتواند به بهبود سلامت روان کمک کند.”
اگر این ایده بهطور خاص از یک تحقیق دیگر گرفته شده باشد و نویسنده منبع آن را ذکر نکند، این عمل به عنوان سرقت ادبی محسوب میشود.
۴. خودسرقت (Self-Plagiarism)
تعریف: خودسرقت زمانی رخ میدهد که نویسنده بخشی از کار قبلی خود را (مثلاً جملات، پاراگرافها یا دادهها) در یک مقاله جدید بدون ذکر آن استفاده کند.
مثال: اگر نویسندهای بخشی از مقالهای که قبلاً منتشر کرده را بهصورت عین به عین در مقاله جدید خود بیاورد و به آن اشاره نکند، این عمل خودسرقت است.
۵. سرقت از منابع اینترنتی (Plagiarism from Online Sources)
تعریف: استفاده از اطلاعات، متون یا ایدههای موجود در وبسایتها یا منابع آنلاین بدون ذکر منبع.
مثال: نویسندهای اطلاعاتی را از یک وبسایت علمی بهدست میآورد و در مقاله خود بهصورت زیر میآورد:
“بر اساس گزارشات، تغییرات اقلیمی در حال افزایش دما در سطح جهانی است.”
اگر نویسنده منبع وبسایت را ذکر نکند، این عمل به عنوان سرقت ادبی محسوب میشود.
۶. استفاده از دادههای دیگران بدون اجازه (Using Others’ Data)
تعریف: استفاده از دادهها، نمودارها یا جداول دیگران بدون کسب اجازه و ذکر منبع.
مثال: نویسندهای یک نمودار از مقالهای دیگر را در مقاله خود قرار میدهد بدون اینکه اجازه استفاده از آن را گرفته یا منبع را ذکر کند. این عمل میتواند به عنوان سرقت ادبی تلقی شود.
۷. نادیده گرفتن همنویسندگان (Ignoring Co-authors)
تعریف: عدم ذکر نام همنویسندگانی که در تحقیق مشارکت داشتهاند، که میتواند بهعنوان سرقت ادبی تلقی شود.
مثال: نویسندهای مقالهای را منتشر میکند و نام همکاران خود را که در تحقیق مشارکت داشتهاند، ذکر نمیکند. این عمل میتواند به اعتبار مقاله و همکاران آسیب بزند.
در نهایت نتیجه می گیریم:
سرقت ادبی نه تنها به اعتبار نویسنده آسیب میزند، بلکه میتواند عواقب قانونی و حرفهای نیز به دنبال داشته باشد.
با رعایت اصول صحیح نوشتن، میتوانید از این معضل جلوگیری کنید و محتوای ارزشمندی ارائه دهید که به خودتان و دیگران احترام بگذارد.