برای اینکه بدانیم یک پروژه تحقیقاتی چگونه و تا چه اندازه میتواند اثرات مثبت یا منفی بر محیط زیست اطراف داشته باشد بهترین راه ، انجام مراحل ارزیابی اثرات توسعه است.
اولین گام غربالگری است یا همان مشاهده – بررسی و نظاره گری محیط و جوانب پروژه .
به این مرحله Screening گفته میشود و طی آن ارزیاب بررسی میکند که آیا واقعا اجرای پروژه در محل مورد نظر ضرورت دارد یا نه ؟ همچنین عمق و سطح مطالعات مربوط به پروژه در این مرحله تعیین میشود.
در مرحله دوم محدوه اجرای پروژه مشخص و معین شده و ضمن آن گستره اثرات مثبت یا منفی یا به عبارتی شعاع اثر مثبت و منفی پروژه در بازه زمانی شروع – اجرا – اختتام و ادامه ارزیابی میگردد. به این مرحله scoping نیز می گویند.
حال نوبت تجزیه و تحلیل اثرات براورد شده است یا همان مرحله Impact Analysis و باید لیست اثرات مثبت و منفی که در مرحله قبل تهیه شده از طریق روشهای مختلفی مانند طراحی چک لیستهای مختلف – مطالعه برهم نهی اثرات مثبت و منفی و تعیین شدت و ضعف اثرات، طراحی ماتریس اثرات محیط زیست – شرایط اجرای پروژه؛ و بالاخره تجزیه و تحلیل سیستمی به کمک نرم افزارهای موجود و روشهای محاسبات عددی در صورت نیاز سرنوشت نهایی اجرای پروژه در محل را تخمین زد و سود و زیان آن را برای سرمایه گذار و محیط زیست بطور جداگانه با دقت محاسبه نمود.
این مرحله اهمیت بسیار زیادی دارد و هرگونه اغماض و چشم پوشی یا عدم رعایت دقت در محاسبات، به دلایل انسانی و یا نرم افزاری، میتواند صدمات مهلکی را هم به سرمایه های صاحبان پروژه و هم بر محیط زیست و افراد ساکن در جامعه حوالی محدوده اجرا وارد آورد.
حال که نتیجه گیری های لازم انجام شده و جداول داده ها بطور کاملا مهندسی و به هم مرتبط شده اند؛ نوبت اجرای مرحله بازنگری و اصلاحات میباشد. به این مرحله Mitigation گفته میشود.
از نتایج حاصل از ماتریسهای بدست آمده – برهم نهی های ریاضی و هندسی مختلف – مطالعه چک لیستها و نمودارهای خروجی به راحتی میتوان بخشهای مورد نیاز به اصلاح و بازبینی را تشخیص داد.
هر کشوری معیارهای خاص خود را بر حسب مسائل ملی و منطقه ای خود در اصلاح و تغییر پروژه ها در نظر میگیرد. لذا میبایست پروتکلهای مورد نیاز جهت این مرحله را از مراجع حفاظت از محیط زیست آن کشور تهیه و مطابق ان نظریه های اصلاحی را ارائه داد.
این مطلب بدان معنیست که استاندارد های کشور ژاپن میتواند با آفریقای جنوبی یا فنلاند با ترکیه یا … متفاوت باشد و شرایط اقلیمی و … هم در این مقوله بسیار حائز اهمیت هستند و هر نسخه اصلاحی را فقط میتوان برای کشور مربوط به آن پروژه و مطابق با قوانین آن منطقه پیچید تا جنبه عملی داشته باشد و ارزیابی صرفا یک بررسی و مطالعه علمی بر روی کاغذ و بدون کاربرد تلقی نشود.